Κάτια Σάββα
ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΥΣ (ΜΕΡΟΣ Γ)
Στο πλαίσιο της έρευνας του «Π» για το ζήτημα των αγνοουμένων, μέρος της οποίας δημοσιεύθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο επίτροπος Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτης Φωτίου μιλά για πρώτη φορά εκ μέρους της πολιτείας ευθαρσώς για τις πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος. Φωτίζοντας πτυχές, καθιστώντας τις πλέον και παραδεχτές από την ίδια την πολιτεία που χρόνια σφύριζε αδιάφορα, για τα πρώτα χρόνια, τα λάθη και τις παραλείψεις που έγιναν, χαρακτηρίζοντας πολλά και αδικαιολόγητα, για να φθάσει στο σήμερα και στις προσπάθειες που καταβάλλονται για να εξακριβωθεί η τύχη όλων των αγνοουμένων, κλείνοντας έτσι μισό αιώνα αβεβαιότητας για τους συγγενείς, όσοι βεβαίως είναι ακόμη εν ζωή. «Με όλη την ειλικρίνεια και σεβασμό σ’ αυτούς που έχουν υποφέρει και τους προκαλέσαμε τόσο πόνο από τα λάθη, τις παραλείψεις ή ακόμα και την απραξία μας, εκφράζουμε τη μεγάλη μας συγγνώμη» είναι το καταληκτικό του σχόλιο στη συνέντευξη που παραχώρησε στον «Π». Δικαιολογημένα ο κ. Φωτίου, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον Σεπτέμβριο του 2014, σημειώνει πως «δεν θα μιλήσω για τις προηγούμενες κυβερνήσεις ή για το τι έγινε ή δεν έγινε. Να μην ξεχνούμε όμως τις δυσκολίες και τα προβλήματα που δημιούργησε η τουρκική εισβολή τα πρώτα χρόνια μετά το 1974. Πρόσφυγες, εγκλωβισμένοι, αγνοούμενοι, τραυματίες κ.λπ. Ήταν δύσκολα χρόνια για όλους. Όμως, δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για τις οικογένειες των αγνοουμένων, που πάρα πολλές από αυτές βίωσαν όχι μόνο το μαρτύριο της εξαφάνισης των δικών τους αλλά και τις συνέπειες της προσφυγιάς».
Μαρτυρίες και σύγχυση
Ζητήσαμε από τον κ. Φωτίου να τοποθετηθεί για τα όσα καταγγέλλουν άνθρωποι που έζησαν από πρώτο χέρι τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Υπηρεσίας Αγνοουμένων, οι οποίοι κάνουν λόγο για μαρτυρίες που δεν έμαθαν ποτέ οι συγγενείς. «Είναι γεγονός ότι για κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν μαρτυρίες για τον θάνατο αλλά ταυτόχρονα υπήρχαν και άλλες μαρτυρίες που αμφισβητούσαν τη μαρτυρία του θανάτου. Ας μην ξεχνούμε ότι οι αγνοούμενοί μας εξαφανίζονταν σε περιοχές που περιήλθαν υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού και οι περιοχές αυτές εξακολουθούν να είναι υπό τον έλεγχό τους. Ως εκ τούτου δεν υπήρχε η δυνατότητα διασταύρωσης και τεκμηρίωσης των όποιων μαρτυριών. Θα ήθελα να τονίσω όμως ότι κάθε οικογένεια -και δικαιολογημένα- ζητούσε και ζητά πειστικές και τεκμηριωμένες αποδείξεις για την τύχη του δικού τους ανθρώπου. Δεν θα μπορούσαν να ληφθούν αποφάσεις με βάση εικασίες ή έστω μαρτυρίες. Αυτό δεν θα γινόταν αποδεκτό από τις ίδιες τις οικογένειες ούτε και θα ήταν συμβατό με το τι αποτελεί πραγματική διευκρίνιση της τύχης αγνοουμένων παγκοσμίως».
Πολλά τα λάθη
Ο κ. Φωτίου κάνει αναφορά στο πρόγραμμα της ΚΔ το οποίο άρχισε το 1999, όταν λήφθηκαν οι αναγκαίες πολιτικές και ανθρωπιστικές αποφάσεις «για να δοθούν απαντήσεις έστω και σε μικρό αριθμό οικογενειών, από εκταφές που πραγματοποιήθηκαν σε χώρους οι οποίοι ευρίσκοντο υπό τον έλεγχο της ΚΔ. Η απόφαση αυτή λήφθηκε λόγω της άρνησης της τουρκικής πλευράς και της στασιμότητας που επικρατούσε τότε στο πλαίσιο της ΔΕΑ. Η τότε κυβέρνηση είχε αποφασίσει μονομερείς εκταφές από συγκεκριμένους χώρους στις ελεύθερες περιοχές όπου είχε ταφεί, στις δύσκολες μέρες του 1974, αριθμός συμπατριωτών μας ως «άγνωστοι». Είναι γεγονός ότι τις δύσκολες εκείνες μέρες έγιναν λάθη και παραλείψεις, δικαιολογημένα ή όχι. Δυστυχώς το κόστος για τα λάθη αυτά το επωμίστηκαν οι οικογένειες που αναζητούσαν τους δικούς τους. Οι εκταφές έγιναν με στόχο να δοθούν απαντήσεις στις οικογένειες, εκεί που μπορούσαμε να τις εξασφαλίσουμε με δικές μας ενέργειες και πρωτοβουλίες». Ο κ. Φωτίου συνεχίζει εξηγώντας πως «όταν έγιναν οι πρώτες εκταφές εντοπίστηκαν πολλά άλλα λάθη και παραλείψεις που ακολούθησαν τις άτακτες και ανορθόδοξες ταφές που έγιναν στα κοιμητήρια Λακατάμιας και Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης».
Εν συνεχεία πάει πίσω στην περίοδο 1979-81, όταν πραγματοποιήθηκαν «με μη επιστημονικό τρόπο εκταφές λειψάνων από χώρους που έφεραν την ένδειξη ότι είχαν ταφεί Eλλαδίτες ως επώνυμοι ή άγνωστοι. Τα λείψανα που είχαν εκταφεί δόθηκαν σε οικογένειες στην Ελλάδα ως ανήκοντα στα αγαπημένα τους πρόσωπα. Στην πορεία του προγράμματος διαπιστώθηκε ότι στις οικογένειες αυτές δόθηκαν λανθασμένα λείψανα. Καταβλήθηκαν τεράστιες προσπάθειες για εξασφάλιση γενετικών δειγμάτων από τις οικογένειες αυτές στην Ελλάδα και για να συναινέσουν να επιστρέψουν τα λείψανα στην Κύπρο για επιστημονικές εξετάσεις. Έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει αυτήν την προσπάθεια. Υπολείπεται η επιστροφή στην Κύπρο μόνο ενός μικρού αριθμού λειψάνων που κατέχουν οικογένειες στην Ελλάδα. Οι προσπάθειές μας συνεχίζονται». Ο επίτροπος αποκαλύπτει πως «μόλις την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήσαμε εκταφές από τρεις χώρους στην Ελλάδα και τα λείψανα θα μεταφερθούν σύντομα στην Κύπρο για τις αναγκαίες επιστημονικές εξετάσεις. Είναι ένα τραγικό κεφάλαιο, ένα κεφάλαιο που προκαλεί επιπρόσθετο πόνο στις δοκιμαζόμενες οικογένειες, οι οποίες πληροφορούνται μετά από τόσα χρόνια ότι κατείχαν και μνημόνευαν λάθος λείψανα. Παρά την πικρία και τον πόνο οι οικογένειες αυτές μάς έχουν δώσει μαθήματα ανθρωπιάς και μεγαλοψυχίας και εκφράζω την απεριόριστη εκτίμηση, σεβασμό και ευγνωμοσύνη μας».
Η δεύτερη εκκρεμότητα του προγράμματος της ΚΔ αφορά και πάλι τις εκταφές που έγιναν την περίοδο 1979-81. «Έχουμε διαπιστώσει επιστημονικά ότι τα λείψανα που είχαν εκταφεί από τα δυο κοιμητήρια και δεν δόθηκαν σε οικογένειες, είχαν τοποθετηθεί σε οστεοφυλάκιο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Όταν άρχισε το πρόγραμμα της ΚΔ τα λείψανα παραλήφθηκαν για επιστημονικές εξετάσεις. Διαπιστώθηκε ότι τύγχαναν κατά καιρούς χημικού ψεκασμού. Ως αποτέλεσμα έχει καταστραφεί το γενετικό υλικό των λειψάνων και ως εκ τούτου δεν μπορεί να γίνει ταυτοποίησή τους. Το ΙΝΓΚ έχει προβεί σε πιλοτική μελέτη για επίλυση του προβλήματος, χωρίς όμως επιτυχία μέχρι στιγμής. Δείγματα έχουν σταλεί και σε άλλα εξειδικευμένα εργαστήρια στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στις ΗΠΑ. Δυστυχώς όμως μέχρι στιγμής δεν φαίνεται ορατή η επίλυση του προβλήματος. Ανεξάρτητα, όμως αυτού, δεν εφησυχάζουμε και θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες τόσο εντός Κύπρου όσο και εκτός για επίλυσή του».
Κλείνει με «Φαέθων»
Όσον αφορά τον τομέα των εκταφών στις ελεύθερες περιοχές ο κ. Φωτίου εξηγεί πως υπολείπεται μόνο μια εκταφή στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Η εκταφή αυτή αφορά πεσόντες Ελλαδίτες που επέβαιναν στην τορπιλάκατο «Φαέθων» που βυθίστηκε τον Αύγουστο του 1964 στον κόλπο του Ξερού, μετά από επίθεση που δέχθηκε από τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη. «Η εκταφή αυτή έχει ήδη προγραμματιστεί και θα σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση των εκταφών στις ελεύθερες περιοχές. Υπενθυμίζεται ότι εκτός από τις εκταφές στα κοιμητήρια Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και Λακατάμιας, προχωρήσαμε και στη σημαντική ανασκαφή στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, όπου πρόσφατα παραδώσαμε τα λείψανα των πεσόντων του ΝΟΡΑΤΛΑΣ στις οικογένειές τους, καθώς και άλλες μεμονωμένες εκταφές από οικογενειακούς τάφους, που αφορούν αιτήματα από συγγενείς. Στόχος της προσπάθειάς μας είναι, εκεί που μπορούμε, να δοθούν απαντήσεις σε κάθε οικογένεια και αυτοί που θυσιάστηκαν για μας, όπως και οι οικογένειές τους, να τύχουν της ανάλογης και πρέπουσας αναγνώρισης και τίμησης από την πολιτεία», προσθέτει ο κ. Φωτίου, για να τονίσει εκ νέου ότι έγιναν λάθη και να ζητήσει εκ μέρους της πολιτείας συγγνώμη. «Έστω και τώρα έχουμε υποχρέωση και ευθύνη ως πολιτεία και ως κοινωνία, εκεί που μπορούμε να διορθώσουμε αυτά τα λάθη και αυτό κάνουμε. Όμως ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, ούτε και οι προσπάθειές μας αποτελούν βάλσαμο στις πληγές που έχουν προκληθεί στις οικογένειες των συμπατριωτών μας».
Όχι πολιτική διασύνδεση
«Οι οικογένειες δικαιούνται να έχουν όλες τις πληροφορίες και τα στοιχεία που αφορούν την περίπτωση του συγγενή τους ώστε να μπορούν να προχωρήσουν στο κλείσιμο ενός κεφαλαίου της τραγωδίας που βιώνουν. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και όλοι μας θέτουμε την ανάγκη για πλήρη και τεκμηριωμένη διευκρίνιση της τύχης μέχρι και του τελευταίου αγνοούμενού μας. Αυτό είναι καθήκον και υποχρέωση όλων μας. Μένει να φανεί κατά πόσο οι πολιτικές εξελίξεις θα δώσουν ώθηση για μια πραγματική και ειλικρινή συνεργασία στις προσπάθειες επίλυσης αυτής της τραγωδίας. Όμως, με κανένα τρόπο η ανθρωπιστική πτυχή της τραγωδίας πρέπει να συνδεθεί με τις θετικές ή αρνητικές εξελίξεις στο πολιτικό θέμα», εξηγεί ο κ. Φωτίου, ο οποίος σημειώνει πάντως πως «η κυβέρνηση καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια τόσο στο πλαίσιο των συναντήσεων του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον κ. Ακιντζί όσο και σε άλλες συναντήσεις. Ενόψει της τραγικότητας και κρισιμότητας των στιγμών και λόγω του ότι τα χρονικά περιθώρια είναι πλέον πολύ περιορισμένα, και ο κίνδυνος τερματισμού των προσπαθειών ορατός, θα αναληφθεί από μέρους μας μια συντονισμένη και οργανωμένη προσπάθεια, τόσο εντός Κύπρου όσο και εκτός, προς πάσα κατεύθυνση, που είναι σε θέση να συμβάλει στην επίτευξη προόδου, πείθοντας την κατοχική δύναμη να συνεργαστεί επιτέλους ουσιαστικά».
Η κυβέρνηση στηρίζει τη ΔΕΑ, αλλά δεν είναι ικανοποιημένη από τα αποτελέσματα και ρυθμούς της
«Η κυβέρνηση δεν θεωρεί την παράδοση μεμονωμένων οστών ή μικρού μέρους των λειψάνων ως πλήρη διευκρίνιση της τύχης των αγνοουμένων. Οι οικογένειες δικαιούνται να έχουν τα πλήρη λείψανα των συγγενών τους, εκτός από τις περιπτώσεις που λόγω των συνθηκών θανάτου η πλειονότητα των οστών να έχει καταστραφεί. Δικαιούνται επίσης να έχουν πλήρη και τεκμηριωμένη ενημέρωση για την υπόθεση του αγαπημένου τους προσώπου. Αυτό συνεπάγεται η σωστή και πλήρης διευκρίνιση της τύχης του κάθε αγνοούμενού μας», σημειώνει ο επίτροπος, για να παραδεχτεί πως η κυβέρνηση στηρίζει το έργο της ΔΕΑ «ανεξάρτητα από το ότι δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα και τους ρυθμούς της». Η επικέντρωση της ΔΕΑ, προσθέτει, στις εκταφές και η παράδοση στις οικογένειες μεμονωμένων οστών ή ακόμα και ολοκληρωμένων λειψάνων «αφήνει αρκετά ερωτήματα και ερωτηματικά που βασανίζουν τις οικογένειες. Θεωρούμε ότι εκτός από την παράδοση των λειψάνων θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια και να δίνονται στις οικογένειες όλα τα αναγκαία στοιχεία και πληροφορίες που αφορούν την τύχη του συγγενή τους». Συνεχίζει προσθέτοντας ότι επείγει η λήψη μέτρων από πλευράς ΔΕΑ ώστε να επιλυθούν αποτελεσματικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το πρόγραμμα εκταφών της, το συντομότερο. Ο κ. Φωτίου επαναλαμβάνει στο σημείο αυτό την άκαμπτη στάση της Τουρκίας στο όλο θέμα η οποία προκαλεί πληθώρα προβλημάτων στο πρόγραμμα της ΔΕΑ. Μεταξύ άλλων αναφέρεται στη δραματική μείωση των λειψάνων Ε/Κ που εντοπίζονται στις κατεχόμενες περιοχές αλλά και στις σκόπιμες μετακινήσεις οστών από τους πρωτογενείς χώρους ταφής, όπως της Άσσιας, Κορνόκηπου, Αγίου Ιλαρίωνα κ.λπ. «Και σε αυτό το τραγικό θέμα δεν υπήρξε οποιαδήποτε πρόοδος», εξηγεί. Σε άλλο σημείο αποκαλύπτει πως «παρά την απόφαση της Τουρκίας για παραχώρηση άδειας για δέκα εκταφές κάθε χρόνο για τα επόμενα τρία χρόνια σε στρατιωτικές ζώνες, τα προβλήματα παραμένουν. Θα πρέπει να δοθεί απρόσκοπτη πρόσβαση τόσο για εκταφές όσο και για έρευνες για υπόδειξη χώρων ταφής. Τα αποτελέσματα από τις εκταφές στις στρατιωτικές ζώνες, μέχρι στιγμής, είναι δυστυχώς απογοητευτικά και οι αρχικές μας εκτιμήσεις έχουν επαληθευθεί». Καταλήγοντας ο κ. Φωτίου εξηγεί πως η Τουρκία πρέπει επιτέλους να σεβαστεί και να εφαρμόσει χωρίς οποιαδήποτε άλλη κωλυσιεργία και τακτικισμούς τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ. «Ίσως με αυτόν τον τρόπο να υπάρξει και πρόοδος στις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος στο πλαίσιο της ΔΕΑ»...
Εφημερίδα Πολίτης
22/10/2016
ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΥΣ (ΜΕΡΟΣ Γ)
Στο πλαίσιο της έρευνας του «Π» για το ζήτημα των αγνοουμένων, μέρος της οποίας δημοσιεύθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο επίτροπος Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτης Φωτίου μιλά για πρώτη φορά εκ μέρους της πολιτείας ευθαρσώς για τις πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος. Φωτίζοντας πτυχές, καθιστώντας τις πλέον και παραδεχτές από την ίδια την πολιτεία που χρόνια σφύριζε αδιάφορα, για τα πρώτα χρόνια, τα λάθη και τις παραλείψεις που έγιναν, χαρακτηρίζοντας πολλά και αδικαιολόγητα, για να φθάσει στο σήμερα και στις προσπάθειες που καταβάλλονται για να εξακριβωθεί η τύχη όλων των αγνοουμένων, κλείνοντας έτσι μισό αιώνα αβεβαιότητας για τους συγγενείς, όσοι βεβαίως είναι ακόμη εν ζωή. «Με όλη την ειλικρίνεια και σεβασμό σ’ αυτούς που έχουν υποφέρει και τους προκαλέσαμε τόσο πόνο από τα λάθη, τις παραλείψεις ή ακόμα και την απραξία μας, εκφράζουμε τη μεγάλη μας συγγνώμη» είναι το καταληκτικό του σχόλιο στη συνέντευξη που παραχώρησε στον «Π». Δικαιολογημένα ο κ. Φωτίου, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον Σεπτέμβριο του 2014, σημειώνει πως «δεν θα μιλήσω για τις προηγούμενες κυβερνήσεις ή για το τι έγινε ή δεν έγινε. Να μην ξεχνούμε όμως τις δυσκολίες και τα προβλήματα που δημιούργησε η τουρκική εισβολή τα πρώτα χρόνια μετά το 1974. Πρόσφυγες, εγκλωβισμένοι, αγνοούμενοι, τραυματίες κ.λπ. Ήταν δύσκολα χρόνια για όλους. Όμως, δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για τις οικογένειες των αγνοουμένων, που πάρα πολλές από αυτές βίωσαν όχι μόνο το μαρτύριο της εξαφάνισης των δικών τους αλλά και τις συνέπειες της προσφυγιάς».
Μαρτυρίες και σύγχυση
Ζητήσαμε από τον κ. Φωτίου να τοποθετηθεί για τα όσα καταγγέλλουν άνθρωποι που έζησαν από πρώτο χέρι τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Υπηρεσίας Αγνοουμένων, οι οποίοι κάνουν λόγο για μαρτυρίες που δεν έμαθαν ποτέ οι συγγενείς. «Είναι γεγονός ότι για κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν μαρτυρίες για τον θάνατο αλλά ταυτόχρονα υπήρχαν και άλλες μαρτυρίες που αμφισβητούσαν τη μαρτυρία του θανάτου. Ας μην ξεχνούμε ότι οι αγνοούμενοί μας εξαφανίζονταν σε περιοχές που περιήλθαν υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού και οι περιοχές αυτές εξακολουθούν να είναι υπό τον έλεγχό τους. Ως εκ τούτου δεν υπήρχε η δυνατότητα διασταύρωσης και τεκμηρίωσης των όποιων μαρτυριών. Θα ήθελα να τονίσω όμως ότι κάθε οικογένεια -και δικαιολογημένα- ζητούσε και ζητά πειστικές και τεκμηριωμένες αποδείξεις για την τύχη του δικού τους ανθρώπου. Δεν θα μπορούσαν να ληφθούν αποφάσεις με βάση εικασίες ή έστω μαρτυρίες. Αυτό δεν θα γινόταν αποδεκτό από τις ίδιες τις οικογένειες ούτε και θα ήταν συμβατό με το τι αποτελεί πραγματική διευκρίνιση της τύχης αγνοουμένων παγκοσμίως».
Πολλά τα λάθη
Ο κ. Φωτίου κάνει αναφορά στο πρόγραμμα της ΚΔ το οποίο άρχισε το 1999, όταν λήφθηκαν οι αναγκαίες πολιτικές και ανθρωπιστικές αποφάσεις «για να δοθούν απαντήσεις έστω και σε μικρό αριθμό οικογενειών, από εκταφές που πραγματοποιήθηκαν σε χώρους οι οποίοι ευρίσκοντο υπό τον έλεγχο της ΚΔ. Η απόφαση αυτή λήφθηκε λόγω της άρνησης της τουρκικής πλευράς και της στασιμότητας που επικρατούσε τότε στο πλαίσιο της ΔΕΑ. Η τότε κυβέρνηση είχε αποφασίσει μονομερείς εκταφές από συγκεκριμένους χώρους στις ελεύθερες περιοχές όπου είχε ταφεί, στις δύσκολες μέρες του 1974, αριθμός συμπατριωτών μας ως «άγνωστοι». Είναι γεγονός ότι τις δύσκολες εκείνες μέρες έγιναν λάθη και παραλείψεις, δικαιολογημένα ή όχι. Δυστυχώς το κόστος για τα λάθη αυτά το επωμίστηκαν οι οικογένειες που αναζητούσαν τους δικούς τους. Οι εκταφές έγιναν με στόχο να δοθούν απαντήσεις στις οικογένειες, εκεί που μπορούσαμε να τις εξασφαλίσουμε με δικές μας ενέργειες και πρωτοβουλίες». Ο κ. Φωτίου συνεχίζει εξηγώντας πως «όταν έγιναν οι πρώτες εκταφές εντοπίστηκαν πολλά άλλα λάθη και παραλείψεις που ακολούθησαν τις άτακτες και ανορθόδοξες ταφές που έγιναν στα κοιμητήρια Λακατάμιας και Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης».
Εν συνεχεία πάει πίσω στην περίοδο 1979-81, όταν πραγματοποιήθηκαν «με μη επιστημονικό τρόπο εκταφές λειψάνων από χώρους που έφεραν την ένδειξη ότι είχαν ταφεί Eλλαδίτες ως επώνυμοι ή άγνωστοι. Τα λείψανα που είχαν εκταφεί δόθηκαν σε οικογένειες στην Ελλάδα ως ανήκοντα στα αγαπημένα τους πρόσωπα. Στην πορεία του προγράμματος διαπιστώθηκε ότι στις οικογένειες αυτές δόθηκαν λανθασμένα λείψανα. Καταβλήθηκαν τεράστιες προσπάθειες για εξασφάλιση γενετικών δειγμάτων από τις οικογένειες αυτές στην Ελλάδα και για να συναινέσουν να επιστρέψουν τα λείψανα στην Κύπρο για επιστημονικές εξετάσεις. Έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει αυτήν την προσπάθεια. Υπολείπεται η επιστροφή στην Κύπρο μόνο ενός μικρού αριθμού λειψάνων που κατέχουν οικογένειες στην Ελλάδα. Οι προσπάθειές μας συνεχίζονται». Ο επίτροπος αποκαλύπτει πως «μόλις την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήσαμε εκταφές από τρεις χώρους στην Ελλάδα και τα λείψανα θα μεταφερθούν σύντομα στην Κύπρο για τις αναγκαίες επιστημονικές εξετάσεις. Είναι ένα τραγικό κεφάλαιο, ένα κεφάλαιο που προκαλεί επιπρόσθετο πόνο στις δοκιμαζόμενες οικογένειες, οι οποίες πληροφορούνται μετά από τόσα χρόνια ότι κατείχαν και μνημόνευαν λάθος λείψανα. Παρά την πικρία και τον πόνο οι οικογένειες αυτές μάς έχουν δώσει μαθήματα ανθρωπιάς και μεγαλοψυχίας και εκφράζω την απεριόριστη εκτίμηση, σεβασμό και ευγνωμοσύνη μας».
Η δεύτερη εκκρεμότητα του προγράμματος της ΚΔ αφορά και πάλι τις εκταφές που έγιναν την περίοδο 1979-81. «Έχουμε διαπιστώσει επιστημονικά ότι τα λείψανα που είχαν εκταφεί από τα δυο κοιμητήρια και δεν δόθηκαν σε οικογένειες, είχαν τοποθετηθεί σε οστεοφυλάκιο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Όταν άρχισε το πρόγραμμα της ΚΔ τα λείψανα παραλήφθηκαν για επιστημονικές εξετάσεις. Διαπιστώθηκε ότι τύγχαναν κατά καιρούς χημικού ψεκασμού. Ως αποτέλεσμα έχει καταστραφεί το γενετικό υλικό των λειψάνων και ως εκ τούτου δεν μπορεί να γίνει ταυτοποίησή τους. Το ΙΝΓΚ έχει προβεί σε πιλοτική μελέτη για επίλυση του προβλήματος, χωρίς όμως επιτυχία μέχρι στιγμής. Δείγματα έχουν σταλεί και σε άλλα εξειδικευμένα εργαστήρια στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στις ΗΠΑ. Δυστυχώς όμως μέχρι στιγμής δεν φαίνεται ορατή η επίλυση του προβλήματος. Ανεξάρτητα, όμως αυτού, δεν εφησυχάζουμε και θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες τόσο εντός Κύπρου όσο και εκτός για επίλυσή του».
Κλείνει με «Φαέθων»
Όσον αφορά τον τομέα των εκταφών στις ελεύθερες περιοχές ο κ. Φωτίου εξηγεί πως υπολείπεται μόνο μια εκταφή στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Η εκταφή αυτή αφορά πεσόντες Ελλαδίτες που επέβαιναν στην τορπιλάκατο «Φαέθων» που βυθίστηκε τον Αύγουστο του 1964 στον κόλπο του Ξερού, μετά από επίθεση που δέχθηκε από τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη. «Η εκταφή αυτή έχει ήδη προγραμματιστεί και θα σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση των εκταφών στις ελεύθερες περιοχές. Υπενθυμίζεται ότι εκτός από τις εκταφές στα κοιμητήρια Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και Λακατάμιας, προχωρήσαμε και στη σημαντική ανασκαφή στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, όπου πρόσφατα παραδώσαμε τα λείψανα των πεσόντων του ΝΟΡΑΤΛΑΣ στις οικογένειές τους, καθώς και άλλες μεμονωμένες εκταφές από οικογενειακούς τάφους, που αφορούν αιτήματα από συγγενείς. Στόχος της προσπάθειάς μας είναι, εκεί που μπορούμε, να δοθούν απαντήσεις σε κάθε οικογένεια και αυτοί που θυσιάστηκαν για μας, όπως και οι οικογένειές τους, να τύχουν της ανάλογης και πρέπουσας αναγνώρισης και τίμησης από την πολιτεία», προσθέτει ο κ. Φωτίου, για να τονίσει εκ νέου ότι έγιναν λάθη και να ζητήσει εκ μέρους της πολιτείας συγγνώμη. «Έστω και τώρα έχουμε υποχρέωση και ευθύνη ως πολιτεία και ως κοινωνία, εκεί που μπορούμε να διορθώσουμε αυτά τα λάθη και αυτό κάνουμε. Όμως ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω, ούτε και οι προσπάθειές μας αποτελούν βάλσαμο στις πληγές που έχουν προκληθεί στις οικογένειες των συμπατριωτών μας».
Όχι πολιτική διασύνδεση
«Οι οικογένειες δικαιούνται να έχουν όλες τις πληροφορίες και τα στοιχεία που αφορούν την περίπτωση του συγγενή τους ώστε να μπορούν να προχωρήσουν στο κλείσιμο ενός κεφαλαίου της τραγωδίας που βιώνουν. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και όλοι μας θέτουμε την ανάγκη για πλήρη και τεκμηριωμένη διευκρίνιση της τύχης μέχρι και του τελευταίου αγνοούμενού μας. Αυτό είναι καθήκον και υποχρέωση όλων μας. Μένει να φανεί κατά πόσο οι πολιτικές εξελίξεις θα δώσουν ώθηση για μια πραγματική και ειλικρινή συνεργασία στις προσπάθειες επίλυσης αυτής της τραγωδίας. Όμως, με κανένα τρόπο η ανθρωπιστική πτυχή της τραγωδίας πρέπει να συνδεθεί με τις θετικές ή αρνητικές εξελίξεις στο πολιτικό θέμα», εξηγεί ο κ. Φωτίου, ο οποίος σημειώνει πάντως πως «η κυβέρνηση καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια τόσο στο πλαίσιο των συναντήσεων του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον κ. Ακιντζί όσο και σε άλλες συναντήσεις. Ενόψει της τραγικότητας και κρισιμότητας των στιγμών και λόγω του ότι τα χρονικά περιθώρια είναι πλέον πολύ περιορισμένα, και ο κίνδυνος τερματισμού των προσπαθειών ορατός, θα αναληφθεί από μέρους μας μια συντονισμένη και οργανωμένη προσπάθεια, τόσο εντός Κύπρου όσο και εκτός, προς πάσα κατεύθυνση, που είναι σε θέση να συμβάλει στην επίτευξη προόδου, πείθοντας την κατοχική δύναμη να συνεργαστεί επιτέλους ουσιαστικά».
Η κυβέρνηση στηρίζει τη ΔΕΑ, αλλά δεν είναι ικανοποιημένη από τα αποτελέσματα και ρυθμούς της
«Η κυβέρνηση δεν θεωρεί την παράδοση μεμονωμένων οστών ή μικρού μέρους των λειψάνων ως πλήρη διευκρίνιση της τύχης των αγνοουμένων. Οι οικογένειες δικαιούνται να έχουν τα πλήρη λείψανα των συγγενών τους, εκτός από τις περιπτώσεις που λόγω των συνθηκών θανάτου η πλειονότητα των οστών να έχει καταστραφεί. Δικαιούνται επίσης να έχουν πλήρη και τεκμηριωμένη ενημέρωση για την υπόθεση του αγαπημένου τους προσώπου. Αυτό συνεπάγεται η σωστή και πλήρης διευκρίνιση της τύχης του κάθε αγνοούμενού μας», σημειώνει ο επίτροπος, για να παραδεχτεί πως η κυβέρνηση στηρίζει το έργο της ΔΕΑ «ανεξάρτητα από το ότι δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα και τους ρυθμούς της». Η επικέντρωση της ΔΕΑ, προσθέτει, στις εκταφές και η παράδοση στις οικογένειες μεμονωμένων οστών ή ακόμα και ολοκληρωμένων λειψάνων «αφήνει αρκετά ερωτήματα και ερωτηματικά που βασανίζουν τις οικογένειες. Θεωρούμε ότι εκτός από την παράδοση των λειψάνων θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια και να δίνονται στις οικογένειες όλα τα αναγκαία στοιχεία και πληροφορίες που αφορούν την τύχη του συγγενή τους». Συνεχίζει προσθέτοντας ότι επείγει η λήψη μέτρων από πλευράς ΔΕΑ ώστε να επιλυθούν αποτελεσματικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το πρόγραμμα εκταφών της, το συντομότερο. Ο κ. Φωτίου επαναλαμβάνει στο σημείο αυτό την άκαμπτη στάση της Τουρκίας στο όλο θέμα η οποία προκαλεί πληθώρα προβλημάτων στο πρόγραμμα της ΔΕΑ. Μεταξύ άλλων αναφέρεται στη δραματική μείωση των λειψάνων Ε/Κ που εντοπίζονται στις κατεχόμενες περιοχές αλλά και στις σκόπιμες μετακινήσεις οστών από τους πρωτογενείς χώρους ταφής, όπως της Άσσιας, Κορνόκηπου, Αγίου Ιλαρίωνα κ.λπ. «Και σε αυτό το τραγικό θέμα δεν υπήρξε οποιαδήποτε πρόοδος», εξηγεί. Σε άλλο σημείο αποκαλύπτει πως «παρά την απόφαση της Τουρκίας για παραχώρηση άδειας για δέκα εκταφές κάθε χρόνο για τα επόμενα τρία χρόνια σε στρατιωτικές ζώνες, τα προβλήματα παραμένουν. Θα πρέπει να δοθεί απρόσκοπτη πρόσβαση τόσο για εκταφές όσο και για έρευνες για υπόδειξη χώρων ταφής. Τα αποτελέσματα από τις εκταφές στις στρατιωτικές ζώνες, μέχρι στιγμής, είναι δυστυχώς απογοητευτικά και οι αρχικές μας εκτιμήσεις έχουν επαληθευθεί». Καταλήγοντας ο κ. Φωτίου εξηγεί πως η Τουρκία πρέπει επιτέλους να σεβαστεί και να εφαρμόσει χωρίς οποιαδήποτε άλλη κωλυσιεργία και τακτικισμούς τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ. «Ίσως με αυτόν τον τρόπο να υπάρξει και πρόοδος στις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος στο πλαίσιο της ΔΕΑ»...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου